Expertise als kompas voor leren

De missie van Implicit Learning Support is het om leren voor beroepen effectiever en motiverender te maken. Dat willen wij bereiken door een verbinding te creëren tussen datgene wat studenten leren in hun beroepsopleiding en wat van ze gevraagd wordt in de beroepspraktijk (vakbekwaamheid).

“wat maakt een professional nou vakbekwaam? En, wat kan ik daarvan als student afkijken en nadoen? “

Wij zien expertise als hoge mate van vakbekwaamheid. En wat is nou duidelijker en betekenisvoller voor studenten en professionals dan zich te meten aan de bekwaamheid van de professional, in plaats van het bereiken van leerdoelen voor kennis en vaardigheden (een voldoende voor de toets).

De kracht van vakbekwaamheid (expertise) als leerdoel, is dat vakbekwaamheid niet alleen afhangt van de kennis en vaardigheid van de professional, maar ook van de eisen en beperkingen (maar ook de mogelijkheden) van de werkcontext en hoe goed de expert daarmee om kan gaan. Als je vakbekwaamheid wilt ontwikkelen, werk je daarom niet alleen aan je eigen deskundigheid, maar ook aan je vermogen om om te gaan met de vereisten en belemmeringen van de plek waar je vakbekwaam moet handelen (adaptief vermogen). En, je vermogen om die werkcontext te veranderen en te anticiperen op de gevolgen van die veranderingen. Klinkt gecompliceerd? Denk dan maar aan een docent, die moet kunnen inspelen op de verschillende behoeften van studenten, maar ook rekening moet houden met het veranderen van die behoeften door de begeleiding die de docent geeft. Anders gezegd: als les 1 succesvol was bij klas A, dan is niet gezegd dat de les ook succesvol zal zijn bij klas B. Bovendien kan de docent diezelfde les niet gewoon overdoen in les 2.

Aanleiding voor de queeste naar expertise als leerdoel voor studenten en professionals is de omstandigheid dat de effectiviteit van (beroeps)onderwijs vaak achterblijft bij de wensen en eisen uit het beroepsveld, maar ook bij die van studenten en ook van docenten. Dat heeft niet zozeer te maken met didactische kwaliteit,

In de kern heeft dat met drie dingen te maken:

• het leren van kennis en vaardigheden is gericht op leerdoelen van losse vakken. Dat kan opleveren dat een student of lerende professional alle vakken ‘haalt’, maar daarmee nog geen zicht heeft op de toepassing van die kenniselementen en vaardigheden in de professionele praktijk. Met andere woorden: je hebt een 8 voor een vak, maar je weet niet hoe goed je nou al bent in je beroep.
• de manier van doceren en leren sluit niet aan bij de leerstof. Doorgaans is de manier van onderwijzen gericht op de toetscriteria, waardoor een student de toets goed maakt. Hierdoor raakt het eigenlijke leerdoel – begrijpen en beheersen van kennis en vaardigheid zodat het kan worden toegepast in de professionele praktijk – niet in beeld; het heeft te weinig praktijkwaarde
• De toetsing staat los van de werkcontext, want hoe we ook wenden of keren, in de toetsing wordt de kennis of vaardigheid ‘gemeten’ waar een student over moet beschikken volgens de criteria van de opleiding.

Dit is het punt waar expertise aan de orde is: de professionele standaard voor een beroep (wat is vakbekwaamheid in mijn professie?) en het daaruit af te leiden persoonlijke beeld van hoe die ‘expert performance’ er uitziet. Dit persoonlijke beeld – of mentale representatie – is een kader waarbinnen een student of een lerende professional kan oefenen met het toepassen en het ontwikkelen van die elementen die hij of zij nog niet begrijpt of beheerst. Zo wordt leren betekenisvol – de student of professional ziet zelf waarom hij/zij bepaalde dingen moet leren (waartoe dient het?). Nog belangrijker: studenten en professionals worden mondig: zou kunnen zelf beoordelen hoe goed zij al zijn in hun beroep en kunnen de docenten gericht vragen om ondersteuning op die elementen waar de vakbekwaamheid nog wordt beperkt.